De grote ketenpartijen hebben het al jaren door: data is de sleutel tot succes. Denk hierbij aan data over producten, producenten, het logistieke proces of consumenten. Korte keteninitiatieven hebben de unieke mogelijkheid om specifieke kenmerken van hun producten te delen door de keten heen. Bijvoorbeeld: hoe draagt de boer met zijn productie bij aan bodemvruchtbaarheid, CO2-opslag, biodiversiteit of dierenwelzijn?
Maar wie is eigenlijk eigenaar van die data? Hoe kunnen ondernemers in de korte keten kansen pakken en impact creëren met deze data? Kunnen we nieuwe verdienmodellen en samenwerkingsverbanden ontwikkelen op basis van data? Er liggen enorme kansen op het gebied van data-deling en netwerkactivatie, maar deze kunnen niet benut worden zonder commitment van ondernemers om data uit te wisselen. Bovendien zijn lang niet alle ondernemers zich bewust van de kansen en mogelijkheden van data - soms niet eens van hun eigen data.
En daarom bogen de deelnemers van de programmalijn Data zich de afgelopen maanden over precies deze vraagstukken. Samen bedachten ze hoe ze elkaar op het gebied van data konden helpen én bepaalden ze de koers voor de toekomst van data in de korte keten. Lees verder voor hun aanbevelingen!
Van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam
Een van de grote lessen van de programmalijn Data is dat er grote winst valt te halen op het gebied van bewustwording. Veel ondernemers in de korte keten zijn 'onbewust onbekwaam' als het op data aankomt: ze weten niet hoe belangrijk hun eigen data zijn, en als ze dat wel weten, hebben ze geen idee wat ze ermee moeten. Een missie van de Taskforce is om de ondernemers naar een volgend niveau te tillen: 'bewust onbekwaam'. Mark Frederiks, coördinator van de programmalijn Data: 'Pas als we allemaal ‘bewust onbekwaam’ zijn, dus het eens zijn over welke kansen we momenteel mislopen, kunnen we verder gaan werken en de problemen gaan oplossen. Eerst moet iedereen zich bewust zijn van die problemen.' Voor hem is de programmalijn eigenlijk één grote (geslaagde) bewustwordingscampagne geweest.
De boer belonen - dankzij data
Maar wat is dan precies het belang van data in de korte keten? In de eerste plaats: bewijslast. In een korte keten kun je de boer makkelijker belonen voor nieuwe waardeproposities, bijvoorbeeld als hij CO2 opslaat in de grond, zijn eigen stroom opwekt, producten met een hogere voedingswaarde verbouwt of andere duurzame keuzes maakt. De data die dat aantonen, zorgen voor vertrouwen en hoeven alleen te worden gedeeld met de directe klantenkring. Dit is ook het achterliggende principe van blockchaintechnologie - de Taskforce Korte Keten is dan ook nauw betrokken bij het ontwikkelen van blockchain in de korte keten. Mark Frederiks: 'Zo worden boeren in staat gesteld om toegevoegde waarde vanuit feitelijke data toe te voegen aan hun producten.' Voor de consument is het natuurlijk een aantrekkelijk perspectief: precies weten wat er (niet) met een product gebeurd is, en de boer daarvoor persoonlijk belonen. Dát is volgens veel deelnemers in deze programmalijn een wezenlijk aspect van de korte keten.
Essentieel vertrouwen
Waar alle deelnemers aan de programmalijn Data het eigenlijk met grote vanzelfsprekendheid over eens waren: een korte keten is een keten van vertrouwen. Wederzijds vertrouwen, tussen producent en consument, is het essentiële verschil tussen korte ketens en lange, onpersoonlijke ketens - en misschien is het zelfs wel een van de belangrijkste kenmerken van de korte keten. Dat inzicht maakte het ook makkelijker om het over data en mogelijk misbruik daarvan te hebben. De consensus was: binnen een korte keten is het vertrouwen zo groot, dat de data die daarbinnen worden afgestaan (van producent aan consument en andersom) niet zo snel zullen worden misbruikt. Je 'kent' elkaar in de korte keten, en data kan de belofte tussen boer en klant verzegelen. Natuurlijk kwamen in de programmalijn Data ook een aantal wezenlijke data-dilemma's om de hoek kijken, voornamelijk rondom eigenaarschap: wie is de baas, wie mag de data delen, wie mag er geld mee verdienen? Mark Frederiks denkt dat juist binnen een 'keten van vertrouwen' het eerlijke antwoord op die vragen zal worden gevonden.
Hoe nu verder? Zó lossen we de problemen rondom data in de korte keten op:
Data-alliantie
Als verschillende partijen in de korte keten bereid zijn om hun data met elkaar te delen, heeft iedereen daar profijt van.
Bewustwording
Alle ondernemers die op een goudmijn aan data zitten, moeten zich daarvan bewust worden. Het belang van data en blockchain moet door de hele keten bekend worden.
Sharing = Caring
Als ondernemers in de korte keten samenwerken en bijvoorbeeld een webshop of platform delen, gaat de korte keten sneller vooruit.
Over de programmalijn Data
Met een werkgroep van ongeveer twaalf deelnemers is er tussen oktober 2019 en februari 2020 intensief samengewerkt. In vier bijeenkomsten werden kennis en ervaringen uitgewisseld over de omgang met data van iedere deelnemer, en werden successen en frustraties gedeeld. Ook deelden de ondernemers hun eigen data om zo te ontdekken of er van elkaars datasets gebruikgemaakt kon worden. Tijdens de Challenge Room op 6 maart 2020 werd, in samenwerking met de andere programmalijnen, aan concrete oplossingen gewerkt.
De programmalijn Data werd geleid door Mark Frederiks. Mark is zelf ondernemer in de ICT en de korte ketens: met zijn bedrijven Amped en Local2Local koppelt hij ondernemers in de korte keten aan de (Utrechtse) middenstand. Hij kent de praktijk dus op zijn duimpje en zit vol voorbeelden van wat wel en niet werkt - en waar het in zijn ogen heen zou moeten. Wie Mark over data hoort praten begint vanzelf te geloven in de gevleugelde uitspraak: data is het nieuwe goud.
Aan de programmalijn Data namen o.a. regionale groothandel Oregional, digitaal dorpsplein Shopforce en het Big Data Value Center deel, maar ook producenten zoals de Boeren van Amstel, de Eemlandhoeve en Erf-1.
